Category: Non classé

Een rijk geïllustreerde boek voor het grote publiek, geschreven door Jean-Michel Bruffaerts, is zojuist verschenen.
Jean Capart. De kroniekschrijver van Egypte is een biografie van Jean Capart (1877-1947), de grondlegger van de Belgische egyptologie. Geschreven door de historicus Jean-Michel Bruffaerts, wordt het gelijktijdig gepubliceerd in het Frans door Éditions Racine en in het Nederlands door Lannoo ter gelegenheid van de “verjaardagen van de Egyptologie” van 2022-2023. Het geeft een overzicht van de carrière van een innemende man die, dankzij honderden wetenschappelijke en populaire publicaties en de vele geïllustreerde lezingen die hij overal ter wereld gaf, het beeld van de “geleerde” belichaamde in de ogen van zowel het grote publiek als zijn vakgenoten.

Op basis van archieven die meestal onbekend zijn bij het publiek, en iconografische documenten, vaak origineel, die hij verzamelde tijdens zijn jarenlange onderzoek, nodigt de auteur de lezer uit om Jean Capart te volgen op een fascinerende reis door de geschiedenis van de Egyptologie in de eerste helft van de 20e eeuw. Met Capart maakt de lezer kennis met enkele van de belangrijkste figuren uit de wereldegyptologie: Gaston Maspero, William Flinders Petrie, Howard Carter en vele anderen. Hij zal ook getuige zijn van de beroemdste archeologische ontdekking van allemaal: het graf van farao Toetanchamon. Samen met koningin Elisabeth van België was Jean Capart een van de eerste en enige egyptologen die de tombe betraden voordat deze van zijn schatten was ontdaan. Dit was het begin van een fabelachtig avontuur: dat van de Egyptologische Stichting Koningin Elisabeth en de Kroniek van Egypte, haar internationaal vermaarde tijdschrift. Onder leiding van Capart van 1923 tot 1947 slaagde deze stichting erin om van Brussel de hoofdstad van de egyptologie te maken tijdens het interbellum. Het stelde de Belgen ook in staat archeologische opgravingen te doen in Elkab, opgravingen die tot op heden doorgaan.

De auteur vertelt ons niet alleen het verhaal van een buitengewoon egyptoloog, maar roept ook de dromen en verwezenlijkingen op van een man van musea die, in een carrière die een halve eeuw omspant, nooit heeft opgehouden zijn passies en kennis te delen met een zo breed mogelijk publiek, inclusief kinderen. Het verklaart waarom en hoe Jean Capart de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel (“Le Cinquantenaire”), waarvan hij in 1922 een educatieve afdeling oprichtte en waarvan hij van 1925 tot 1942 hoofdconservator was, aanzienlijk heeft ontwikkeld en verrijkt. Het herinnert ook aan Caparts internationale reputatie als Advisory Curator van de Egyptische afdeling van het Brooklyn Museum in New York.

Sinds zijn oprichting in 2016 steunt het Fonds Jean Capart het project van Jean-Michel Bruffaerts om de figuur van de grondlegger van de Belgische egyptologie opnieuw te laten schitteren. Hij dankt u hartelijk voor de belangstelling en aanmoediging die u hem reeds heeft getoond: zonder u zou de publicatie van dit boek niet mogelijk zijn geweest. Hij hoopt dat u een enthousiast welkom geeft aan wat het hoogtepunt van zijn activiteit zal blijven: Jean Capart. De kroniekschrijver van Egypte.

Het boek

“Als egyptoloog op zoek naar de koningen die eeuwenlang onder het woestijnzand begraven lagen, heeft Jean Capart door zijn ontdekkingen en het vernuft van zijn bevindingen de meest waardevolle bijdrage geleverd aan een gecompliceerde en boeiende geschiedwetenschap. Dankzij hem bestaat er een Belgische egyptologie. Hij was een specialist in museografie en heeft heel zijn leven, met passie en geduld, ondanks de obstakels die hij tegenkwam in het administratieve struikgewas, gewerkt aan de verwezenlijking van een groots werk: de Musea voor Kunst en Geschiedenis van het Jubelpark in Brussel. Hij heeft dit werk tijdens zijn leven voltooid.”
(Richard Dupierreux, letterkundige, 1950.)

De auteur

“Jean-Michel Bruffaerts, historicus opgeleid aan de UCLouvain, was een van de eersten die zich interesseerden voor de geschiedenis van de Belgische egyptologie en haar grondlegger Jean Capart. Hij wordt vandaag internationaal erkend als specialist op dit gebied en zijn gepubliceerde studies vormen een belangrijke bijdrage tot het vakgebied. Als wetenschappelijk directeur van het Fonds Jean Capart wordt hij regelmatig uitgenodigd om in de media of op conferenties te spreken over het ontstaan van de Belgische egyptologie.”
(Prof. Laurent Bavay, ULB, voormalig directeur van het Institut Français d’Archéologie Orientale in Caïro.)

—–

Het boek zal verkrijgbaar zijn in de boekenhandels en in het  Museum voor Kunst & Geschiedenis (MRAH).

JEAN CAPART. DE KRONIEKSCHRIJVER VAN EGYPTE
door Jean-Michel Bruffaerts
Tielt, Lannoo Uitgeverij, 2022, 256 blz. (35 €)
https://www.lannoo.be/nl/jean-capart-0

(Vertaald met www.DeepL.com/Translator)

Onze verontschuldigingen, dit bericht is alleen beschikbaar in Frans.

S.A.R. la Princesse Esméralda de BELGIQUE (FR) :

Le Professeur et la Reine, une passion commune et une grande amitié

La reine Elisabeth de Belgique et Jean Capart entretenaient une grande amitié. Outre leur passion commune pour l’égyptologie, ils possédaient tous les deux une personnalité forte, une curiosité scientifique et un enthousiasme communicatif, ainsi qu’une détermination à toute épreuve. La reine Elisabeth fit plusieurs voyages en Egypte dont deux en compagnie de Jean Capart. C’est à la suite de leur voyage de 1923 où ils avaient assisté ensemble à l’ouverture de la Chambre funéraire du pharaon Toutankhamon qu’a été créée la Fondation Egyptologique Reine Elisabeth destinée à promouvoir les études égyptologiques et papyrologiques en Belgique.

S.A.R. la princesse Esméralda de Belgique – H.K.H. Prinses Esméralda van België – H.R.H. Princess Esméralda of Belgium

Jean-Michel BRUFFAERTS (MRAH/FJC) (FR) :

Jean Capart (1877-1947). Une vie pour l’égyptologie

70 ans d’existence, 50 ans de carrière… Jean Capart (1877-1947) a bien mérité son surnom de « Champollion belge ». De la création de la Fondation Egyptologique Reine Elisabeth à la direction des Musées Royaux d’Art et d’Histoire de Bruxelles, en passant par la réorganisation du département égyptien du Brooklyn Museum de New York, partez sur les traces du fondateur de l’égyptologie belge. Découvrez la carrière et la personnalité de cette figure majeure de la vie scientifique et culturelle belge et internationale de la première moitié du 20e siècle. Découvrez l’homme qui inspira les plus grands dessinateurs de BD, de Hergé à Edgar-P. Jacobs.

Jean-Michel Bruffaerts

Luc DELVAUX (MRAH) (FR) :

Un fragment de statue colossale de Sesostris III aux MRAH

L’étude d’un fragment de coiffure royale en quartzite conservé dans la collection des Musées royaux d’Art et d’Histoire permet d’attribuer au site d’Ehnasya (Heracléopolis Magna) une série d’impressionnantes statues colossales de Sésostris III (12e dynastie, vers 1878-1843 avant notre ère), dispersées dans divers sites du Delta à partir de la Troisième Période Intermédiaire.

Luc Delvaux

Marleen DE MEYER (KU Leuven) & Peter DER MANUELIAN (Harvard University) (NL) :

Jean Capart in Amerika, en het relaas van een tocht op de Nijl in 1930   

Na zijn eerste reis door Amerika in 1924-25 als Visiting Professor voor de Commission for the Relief of Belgium, behoudt Jean Capart een bijzondere band met dit land doorheen zijn verdere carrière. Niet alleen wordt hij Advisory Curator in het Brooklyn Museum in de jaren ’30, maar ook met Boston onderhoudt hij goede contacten. Begin 1930 gidst hij zijn vriend Ashton Sanborn, de Secretaris van het Museum of Fine Arts in Boston, en diens familie gedurende anderhalve maand door Egypte. Het wordt een tocht die op alle betrokken partijen een sterke impact zal hebben.

Marleen De Meyer

Maarten PRAET (KU Leuven) (NL) :

De reliëf fragmenten van Mentoehotep II uit het Jubelparkmuseum: reconstructie en interpretatie

In de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG) worden 32 reliëffragmenten bewaard, die afkomstig zijn uit de dodentempel van koning Mentuhotep II in Deir el-Bahari. Het merendeel van deze blokken kwam aan het licht tijdens de opgravingen van Édouard Naville in 1903-1906, waarna ze naar de KMKG overgebracht werden. Dit onderzoek stelt zich tot doel een reconstructie te maken van deze fragmenten binnen het oorspronkelijke decoratieschema van de dodentempel, iets wat tot dusver nog niet ondernomen werd.

Maarten Praet

Isabelle THERASSE (MRAH) (FR) :

Les reliefs des temples du Nouvel Empire de Deir el-Bahari aux MRAH

Les Musées royaux d’Art et d’Histoire possèdent près de quarante fragments de bas-reliefs provenant du site de Deir el-Bahari dont huit datent de la 18e dynastie. Nous sommes aujourd’hui en mesure de localiser trois d’entre eux avec plus de précision (E.412, E.2163, E.7945) dans le temple funéraire d’Hatchepsout.

Isabelle Therasse

Dorian VANHULLE (ULB) (FR) :

Errare humanum est ! La stèle funéraire du roi Den reconsidérée

Découvert par Émile Amélineau lors de ses travaux contestés dans la nécropole royale protodynastique d’Oumm el-Qaab (Abydos) et ensuite acquis par Jean Capart à Paris en 1904, le fragment inscrit au nom du roi Den conservé aux MRAH (E.0562) n’a que peu attiré l’attention. Il apparaît cependant que ce que l’éminent égyptologue considérait être une stèle funéraire royale n’en serait finalement pas une …

Dorian Vanhulle

Claudia VENIER (Université de Liège) (FR) :

Les objets des nécropoles de Gourob aux MRAH

Entre 1888 et 1920, quatre campagnes de fouilles ont été menées sur le site de Gourob, près du Fayoum. Elles ont mis au jour de vastes nécropoles, des installations cultuelles et des structures associées à la présence d’un « harem » royal. De nombreux objets de Gourob ont alors rejoint les collections des Musées royaux d’Art et d’Histoire : amulettes, bijoux, ouchebtis, céramiques d’origine étrangère ou stèles. L’étude en cours de cet ensemble a déjà livré des résultats particulièrement intéressants.

Claudia Venier

Eugène WARMENBOL (ULB) (FR) :

Antoine Schayes, Gustave Hagemans et les autres : l’égyptologie en Belgique avant Jean Capart

Gustave Hagemans (1830-1908) est un des “trois ou quatre Belges” qui savent lire les hiéroglyphes au 19e siècle. Il a par ailleurs constitué une collection importante d’antiquités égyptiennes achetées en partie en Egypte même, en partie en Italie. Il en vend une partie aux Musée de la Porte de Hal, en donne une autre, entre 1861-1863. Nous retracerons la carrière de ce rentier franc-maçon, homme probe et libre d’une modernité parfois étonnante.

Eugène Warmenbol

Onze verontschuldigingen, dit bericht is alleen beschikbaar in Frans.

SEANCE ACADEMIQUE DU 1er DECEMBRE 2017

Après un lancement privé qui a eu lieu le 18 février 2017 à Woluwe-Saint-Pierre, le Fonds Jean Capart s’est présenté à la presse, aux mécènes, aux professionnels de l’égyptologie et, plus largement, à tous ceux qui s’intéressent à l’Egypte et à l’histoire de l’égyptologie.

L’événement, intitulé « Sur les traces de Jean Capart… », s’est déroulé ce vendredi 1er décembre 2017 dans le cadre prestigieux des Musées Royaux d’Art et d’Histoire de Bruxelles, sur les lieux mêmes où, durant un demi-siècle (1897-1947), Jean Capart a passé l’essentiel de sa carrière, tantôt comme conservateur de la section égyptienne, tantôt comme conservateur en chef des Musées, tantôt comme directeur de la Fondation (aujourd’hui Association) Egyptologique Reine Elisabeth.

Dès 10 heures matin, près de 230 personnes avaient pris place dans le Grand auditorium du Cinquantenaire pour assister à la séance académique de lancement du Fonds Jean Capart. Cette séance était rehaussée de la présence de Son Altesse Royale la princesse Esméralda de Belgique, présidente d’honneur du Fonds, venue tout spécialement de Londres pour l’occasion. A son arrivée, la princesse s’est vu offrir un bouquet de fleurs des mains des jumeaux Eloïse et Jean de Vinck, arrière-arrière-petits-enfants de Jean Capart. Parmi les personnes assises au premier rang figuraient Mme Alexandra De Poorter (directrice a.i. des Musées Royaux d’Art et d’Histoire), MM. Dominique et Gilles Capart (fondateurs du Fonds Jean Capart), M. Dominique Allard (directeur de la Fondation Roi Baudouin), M. Luc Limme (codirecteur de l’Association Egyptologique Reine Elisabeth), M. Luc Delvaux (conservateur de la section Egypte dynastique et gréco-romaine des MRAH et secrétaire général de l’AERE), ainsi que M. Jean-Michel Bruffaerts qui assure la direction scientifique du Projet Jean Capart qu’il a lui-même lancé en 1997.

Après quelques mots d’accueil de la directrice a.i. des Musées, S.A.R. la princesse Esméralda est montée à la tribune. Durant une dizaine de minutes, elle a évoqué avec émotion les voyages en Egypte de sa grand-mère la reine Elisabeth, de même que les relations amicales qui liaient celle-ci au directeur de sa Fondation.

Ce fut ensuite au tour de M. Dominique Capart, l’aîné des petits-fils de Jean Capart, de s’adresser au public afin de présenter succinctement l’historique, les objectifs et le mode de fonctionnement du Fonds Jean Capart dont il est le président. Dans son exposé, il n’a pas manqué de souligner le rôle joué par la Fondation Roi Baudouin qui a bien voulu héberger le Fonds. De même, il a tenu à annoncer la décision prise par le Fonds Baillet Latour de participer de manière conséquente au démarrage effectif du projet. Il a terminé en lançant un vibrant appel pour que le don du Fonds Baillet Latour fasse des émules, étant entendu que le Fonds Jean Capart ne bénéficie d’aucun soutien public et que sa viabilité dépend entièrement de la générosité de son public et de ses mécènes. Un peu plus tard, Son Excellence M. Khaled El Bakly, récemment nommé ambassadeur de la République arabe d’Egypte à Bruxelles, a brièvement pris la parole pour affirmer l’intérêt que son pays et lui-même portent à l’histoire de l’égyptologie et souhaiter bonne chance au Fonds Jean Capart.

CONFERENCES

Au menu de la matinée figuraient plusieurs conférences introduites par M. Luc Limme. En guise de préambule, l’égyptologue Eugène Warmenbol (professeur à l’ULB) a rappelé les prémisses de l’égyptologie en Belgique au 19e siècle et évoqué le souvenir de Gustave Hagemans et de quelques autres figures marquantes du monde savant belge de cette époque. A sa suite, l’historien Jean-Michel Bruffaerts a retracé pas à pas le parcours exceptionnel du fondateur de l’égyptologie belge de sa naissance en 1877 à sa mort en 1947. Le titre de sa conférence, « Jean Capart. Une vie pour l’égyptologie », résume à lui seul ce qu’a été le destin de celui que l’on surnomme parfois « le Champollion belge ». Enfin, l’égyptologue Marleen De Meyer (KU Leuven), directrice-adjointe au Nederlands-Vlaams Instituut in Cairo, a rappelé la carrière américaine de celui qui fut aussi conservateur au Brooklyn Museum de New York. Elle a également présenté en avant-première des extraits d’un film amateur inédit sur une croisière de Jean Capart sur le Nil en 1930. Cette dernière conférence avait été réalisée en collaboration avec l’égyptologue Peter Der Manuelian (professeur à Harvard University) qui, bien que ne pouvant être présent à Bruxelles, avait tenu à assurer le Fonds Jean Capart de son soutien.

Après cette matinée instructive et divertissante, le public a été invité à profiter d’un buffet oriental offert par le Fonds Jean Capart et l’ambassade d’Egypte dans le Grand Narthex et dans le Cloître gothique du Cinquantenaire… cloître conçu par Jean Capart dans les années 1920. Au même moment, dans le Petit Narthex, étaient diffusés en boucle des extraits de deux films documentaires réalisés par Nicolas Delvaulx, le premier relatant le voyage effectué en 2014 par la princesse Esméralda et Jean-Michel Bruffaerts sur les traces de la reine Elisabeth et de Jean Capart en Egypte, le second évoquant la création et le développement de la Fondation Egyptologique Reine Elisabeth.

L’après-midi du vendredi 1er décembre fut entièrement consacré à une série de conférences présentant un caractère plus spécifique. Le but était de montrer au public que l’œuvre de Jean Capart fait aujourd’hui l’objet d’un regain d’intérêt auprès de la communauté scientifique belge et internationale et que de nombreuses antiquités égyptiennes acquises par lui sont actuellement étudiées tant par des chercheurs chevronnés que par de jeunes chercheurs. Introduits par le Prof. Eugène Warmenbol, plusieurs égyptologues se sont succédés à la tribune pour de courtes conférences : M. Dorian Vanhulle (ULB) a apporté un éclairage nouveau sur la soi-disant « stèle funéraire » du roi Den, M. Luc Delvaux (MRAH/AERE) a fait part au public de ses réflexions sur un fragment de statue colossale de Sésostris III et M. Maarten Praet (KU Leuven) a fait part des siennes sur des fragments d’un relief de Mentouhotep II. Après la pause, Mme Claudia Venier (Université de Liège) a présenté divers objets découverts dans les nécropoles de Gourob, tandis que Mme Isabelle Therasse (MRAH) s’est penchée sur le sort de quelques reliefs provenant des temples de Deir el-Bahari.

Cette journée de conférences s’est clôturée par une courte allocution de Dominique Capart qui, au nom de tous les organisateurs, a remercié les orateurs pour la qualité de leurs interventions et le public pour la qualité de son écoute.

VISITES GUIDEES DE LA COLLECTION EGYPTIENNE

Le lendemain après-midi, samedi 2 décembre 2017, diverses visites guidées de la collection égyptienne des Musées Royaux d’Art et d’Histoire ont été organisées en français et en néerlandais par M. Luc Delvaux, Mme Isabelle Therasse et le Prof. Eugène Warmenbol. Au total, près de 160 personnes ont pris part à ces visites guidées. Une fois de plus, le fil conducteur était l’œuvre de Jean Capart et son apport au développement de la collection.

Il n’est certainement pas exagéré de dire que ces deux journées « Sur les traces de Jean Capart… » ont connu un franc succès et qu’elles ont parfaitement tenu leurs promesses. L’enthousiasme et l’intérêt manifestés par le public ne manqueront d’ailleurs pas d’inciter les responsables du Fonds Jean Capart à proposer dans le futur d’autres événements ouverts à tous. Ils garderont à l’esprit l’idéal du fondateur de l’égyptologie belge qui tenait à ce que les scientifiques descendent de temps en temps de leur tour d’ivoire pour partager avec le public leurs connaissances et, plus encore, leurs passions.

Cliquez sur une photo pour l’agrandir en diaporama et en lire la légende.

Toen ik in 1977 voor het eerst de naam Jean Capart hoorde, kon ik niet vermoeden welke rol de stichter van de Belgische egyptologie in mijn leven zou spelen, laat staan dat ik me kon inbeelden dat ik veertig jaar later gevraagd zou worden de bezoekers van een website die aan hem is gewijd te verwelkomen.

Mijn ouders hadden me meegenomen naar het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel waar de tentoonstelling Egypte’s glorie. Meesterwerken van het Brooklyn Museum liep. Een sympathieke manier om tweehonderd jaar Verenigde Staten van Amerika te vieren én de honderdste geboortedag van Jean Capart wiens carrière zich over een halve eeuw (1877-1947) had uitgestrekt. Capart, die soms de ‘Belgische Champollion’ werd genoemd, ontbrak het niet aan veren op zijn hoed: directeur van de Egyptologische Stichting Koningin Elisabeth, hoofdconservator van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis van Brussel (“het Jubelparkmuseum”), Advisory Curator van het Brooklyn Museum van New York, universiteitsprofessor, schrijver, uitgever, spreker… Als twaalfjarige knaap zou ik evenwel enkel zijn naam en zijn fysionomie onthouden. Met zijn baard en zijn vlinderdasje leek hij me recht uit een stripalbum te komen. En dat klopte nog ook: Hergé en Edgar P. Jacobs inspireerden zich op hem om twee van hun fictiepersonages neer te zetten: professor Bergamot (Kuifje en de 7 kristallen bollen) en dokter Grossgrabenstein (Blake en Mortimer. Het geheim van de grote piramide).

Tijdens de twintig daaropvolgende jaren zou ik me niet veel meer bekommeren om Jean Capart. Pas in 1997 dook hij opnieuw op in mijn leven. Toen de geschiedkundige die ik ondertussen was geworden op zoek ging naar documentatie over de man, kwam ik tot een amper te geloven vaststelling: er bestond niets over hem, behalve een biografie met hagiografische trekjes die in 1974 was gepubliceerd door twee leden van zijn familie en twee thesissen van studenten kunstgeschiedenis die zijn carrière als egyptoloog niet behandelden. Was dat niet een beetje mager aangezien het ging om een vooraanstaande figuur van de Belgische wetenschap in de 20ste eeuw? In plaats van ontmoedigd te raken, werd ik door deze bibliografische lacune aangespoord zijn biografie aan te vangen. Mijn doel: het publiek (opnieuw) te laten kennismaken met het parcours van deze man die ooit gekend en gewaardeerd was door de geleerden én het grote publiek. Een man die passioneel van Egypte hield, maar wiens blik als humanist zich nooit helemaal verloor in het zand van de Egyptische woestijn. Een man die ooit over zichzelf verklaarde: Men zegt dat om er prat op te kunnen gaan dat men een mooi leven heeft gehad, men kinderen moet hebben gehad, een boek moet hebben geschreven en een huis moet hebben gebouwd. Wel, ik heb tien kinderen, ik heb een plank in de bibliotheek volgeschreven en ik heb een museum gebouwd. Woorden die niet getuigen van bescheidenheid, maar die wel terecht zijn.

Aangezien ik meer en meer geïntrigeerd raakte door zijn persoonlijkheid en door de geschiedenis van de Belgische egyptologie, die hij in zijn eentje leek te belichamen, trachtte ik de laatste getuigen te ontmoeten van wat mij een roemrijk tijdperk leek te zijn. Op 16 juni 1997, de 50ste verjaardag van zijn sterfdag, maakte ik kennis met zijn kleindochter Alix Brancart-Capart en met meerdere andere leden van zijn familie die in Sint-Pieters-Woluwe – de Brusselse gemeente waar hij had gewoond – een Jean-Capart-piramide waren komen inhuldigen. Enkele dagen later werd ik uitgenodigd om Arpag Mekhitarian te ontmoeten, de eresecretaris-generaal van de Egyptologische Stichting Koningin Elisabeth. De nestor van de Belgische egyptologie, die toen 86 jaar was, onthaalde me uiterst hartelijk en algauw werden we vrienden. Hij beval me aan bij Luc Limme, de conservator van de Egyptische afdeling van het Jubelparkmuseum, en bij een handvol getalenteerde en enthousiaste archeologen en kunsthistorici. Onder hen: Florence Doyen (gedelegeerd beheerder van de vzw Egyptologica), Luc Delvaux (huidig conservator van de afdeling Dynastiek en Grieks-Romeins Egypte van de KMKG) en Eugène Warmenbol (specialist van de vroege geschiedenis van de Belgische egyptologie). Van 1997 tot zijn dood in 2004 bracht ik lange en pittige middagen door in het Jubelpark of elders met Arpag Mekhitarian die herinneringen ophaalde aan Jean Capart die over hem gezegd had dat hij zijn elfde kind was of de vertrouweling aan wie hij zijn egyptologische gedachten kwijt kon. Behalve het doorgeven van de fakkel was er ook de verkenning van de rijk gevulde archieven van de Egyptologische Stichting Koningin Elisabeth (in 2004 omgedoopt tot Egyptologisch Genootschap Koningin Elisabeth). Archieven die voor het grootste deel nooit gepubliceerd waren en waarvan het geschiedkundig belang me meteen in het oog sprong…net als hun lamentabele bewaringstoestand trouwens en het feit dat ze zo goed als ontoegankelijk waren voor onderzoekers (los van enkele geprivilegieerden zoals ik).

Geduldig werk in de archieven van de ESKE en de KMKG, het Koninklijk Paleis in Brussel, het Belgisch Ministerie van Buitenlandse Zaken en andere instellingen stelde me in staat mijn eerste artikels te publiceren en mijn eerste lezingen over Jean Capart te geven. Ondanks deze veelbelovende start bleek echter algauw dat enkele uren vrijwilligerswerk niet zouden volstaan om me een weg te banen door de massa documentatie die tot mijn beschikking werd gesteld. In 2012, tijdens een reis door Egypte waarvoor ik was uitgenodigd door  de Egyptische Oudheidkundige Dienst om te spreken over de eerste Belgische opgravingen in Egypte, suggereerde Laurent Bavay (vandaag directeur van het Institut Français d’Archéologie Orientale in Caïro) me om een wetenschappelijk mandaat aan te vragen dat me in staat zou stellen om tijd vrij te maken voor dit werk. Er werd een project op papier gezet dat de steun kreeg van eminente egyptologen, archeologen en geschiedkundigen. Mijn kandidatuur voor een speciaal onderzoeksfonds werd ingediend bij een universiteit die ze – helaas – niet aanvaardde. Het project kreeg een nieuwe impuls in 2015 toen Dominique Capart, de oudste van de kleinkinderen van Jean Capart, me inlichtte over zijn wens om concreet bij te dragen tot de bescherming en de ontsluiting van het geschiedkundige patrimonium van de stichter van de Belgische egyptologie. Blijk gevend van een dynamiek en een vlotheid die doen denken aan die van zijn grootvader, vatte Dominique, met zijn broer Gilles, het plan op om een fonds op touw te zetten genaamd het Fonds Jean Capart. In 2016 aanvaardde de Koning Boudewijnstichting, een stichting van openbaar nut die zowel in België als in het buitenland welbekend is, onder de leiding van Dominique Allard dit Fonds Jean Capart onder haar vleugels te nemen en het aan de deskundige handen van Anne De Breuck en Charlotte Hoschet toe te vertrouwen. Het kreeg statuten waarin de doelstellingen duidelijk omschreven zijn:

Het Fonds heeft tot doel het geschiedkundig patrimonium van de Belgische egyptoloog Jean Capart te ontsluiten met het oog op het bevorderen van de egyptologie in België op geschiedkundig en wetenschappelijk vlak. Het Fonds helpt mee aan het wetenschappelijk werk van identificatie, verzamelen, sorteren, conserveren, inventariseren en digitaliseren van de archieven van Jean Capart evenals hun ontsluiting. Het kan elk onderzoeks- en publicatie-initiatief betreffende Jean Capart en zijn werk ondersteunen, met inbegrip van een website of eender welk ander communicatiemiddel. Algemeen gesteld onderneemt of steunt het Fonds elk initiatief dat overeenstemt met zijn doelstelling. Het Fonds werkt samen met de VZW Egyptologisch Genootschap Koningin Elisabeth waarvan de zetel zich in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis bevindt. Als prioriteit zal het, alleen of in samenwerking met andere instellingen of universiteiten, het werk van een wetenschapper financieren die wordt gevraagd een project te coördineren dat tot de doelstellingen van het Fonds behoort, zoals het project ingediend door de historicus Jean-Michel Bruffaerts tijdens de voorbereidende werken voor de creatie van het Fonds. Om zijn doelstellingen te verwezenlijken doet het Fonds een beroep op financiële bijdragen van mecenassen en betrekt het deze bij zijn werk.

Het Fonds Jean Capart bevat een Beheerscomité dat belast is met de correcte besteding van de fondsen en een Expertencomité dat toezicht houdt op de wetenschappelijke coherentie van het project. De leden van het Expertencomité zijn: Laurent Bavay (ULB/IFAO), Eric Bousmar (USL-B), Jean-Michel Bruffaerts (FJC/KMKG), Wouter Claes (KMKG), Marleen De Meyer (KU Leuven), Luc Limme (EGKE), Alain Martin (EGKE), Nathalie Tousignant (USL-B) en Eugène Warmenbol (ULB). Bovendien aanvaardde Hare Koninklijke Hoogheid Esméralda van België het Erevoorzitterschap van het Fonds als aandenken aan de banden die destijds bestonden tussen haar grootmoeder Koningin Elisabeth en haar vader Koning Leopold III enerzijds, en Jean Capart en zijn familie anderzijds.

Mijn doel is aan anderen te leren waarvan ik de vreugde heb het zelf te kennen. Dit zinnetje van Jean Capart zou het motto van deze website kunnen zijn. Het zal in elk geval een inspiratiebron vormen voor al degenen die de site zullen verrijken met hun kennis. Momenteel gaat het nog om een site in opbouw. Een vertrekpunt dus. De site kan niettemin worden beschouwd als de eerste concrete verwezenlijking van het Fonds Jean Capart. Qua vorm heeft hij veel te danken aan de inventiviteit en de knowhow van Philippe Capart, achterkleinzoon van Jean, en aan zijn medewerkers: André Moons (Séraphine Graphics) en Denis Capart, de genealoog van de familie. Wat de inhoud betreft, die moet gaandeweg groeien naarmate ons werk vordert en in functie van de middelen die onze mecenassen ter beschikking willen stellen om deze te kunnen uitvoeren.

Alle vrienden van het Fonds Jean Capart – of ze nu deel uitmaken van de basisploeg of schenkers zijn – werken op hun manier en binnen de grenzen van hun mogelijkheden mee aan het welslagen van het Project Capart. Om het met de woorden van de Franse jezuïet Camille Lagier te zeggen die in 1921 aan Jean Capart schreef: De barmhartige Egyptenaar herleeft in u. Zoals de passagier van Harchoef, bevond ik me op een dag op de oever van de over te steken rivier, en ik had geen enkele boot. Maar u was er met uw mooie Egyptische nijlboot. U reikte me de hand en nodigde me uit in te stappen. Onder uw vlag bereikte ik de oever aan de overkant.

De oever aan de overkant is nog niet bereikt… maar hij is in zicht. Jean Capart wees er graag op dat, volgens Herodotus, de farao Cheops 20 jaar en 100.000 mannen nodig had om zijn beroemde piramide te bouwen. Laten we hopen dat we met de hulp van onze schenkers – kleine en grote – niet nog eens 20 jaar nodig hebben om onze doelstellingen te verwezenlijken en dat we van deze site een referentiepunt over Jean Capart en de geschiedenis van de Belgische egyptologie kunnen maken.

Lezingen en rondleidingen zijn gratis (toegang tot het museum is betalend).  

Vrijdag 1 december:

10 – 10.10 uur              Alexandra de Poorter (Directrice a.i. van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis), Welkom (FR/NL)

10.10 – 10.20 uur         Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Esméralda van België (Erevoorzitster van het Fonds Jean Capart), Le Professeur et la Reine, une passion commune et une grande amitié (FR)

10.20 – 10.30 uur         Dominique Capart (Voorzitter van het Fonds Jean Capart), Voorstelling van het Fonds Jean Capart (FR)

10.30 – 11.00 uur         Eugène Warmenbol (ULB), Antoine Schayes, Gustave Hagemans et les autres: l’égyptologie en Belgique avant Jean Capart (FR)

11.00 – 12.00 uur         Jean-Michel Bruffaerts (FJC/MRAH): Jean Capart. Une vie pour l’égyptologie (FR)

12.00 – 12.30 uur         Marleen DE MEYER (KUL) & Peter DER MANUELIAN (Harvard University): Jean Capart in Amerika, en het relaas van een tocht op de Nijl in 1930 (NL)

12.30 – 14.00 uur        Lunch

14.00 – 14.20 uur         Dorian Vanhulle (ULB), Errare humanum est ! La stèle funéraire du roi Den reconsidérée (FR)

14.20 – 14.40 uur         Luc Delvaux (KMKG), Un fragment de statue colossale de Sesostris III aux MRAH (FR)

14.40 – 15.15 uur         Maarten Praet (KUL), De reliëffragmenten van Mentoehotep II uit het Jubelparkmuseum: reconstructie en interpretatie (NL)

15.30 – 15.50 uur         Claudia Venier (Ulg), Les objets des nécropoles de Gourob aux MRAH (FR)

15.50 – 16.10 uur         Isabelle Therasse (KMKG), Les reliefs des temples du Nouvel Empire de Deir el-Bahari aux MRAH (FR)

16.10 – 16.30 uur         Dominique Capart (Voorzitter van het Fonds Jean Capart), Slottoespraak (FR)

Zaterdag 2 december:

– van 13.30 tot 16.30 uur: rondleidingen (1 uur – 15 pers.) door de Egyptische collectie van de KMKG door L. Delvaux, I. Therasse en E. Warmenbol

SORRY, REGISTRATIE OP DE ACADEMISCHE ZITTING EN CONFERENTIES VAN VRIJDAG 1 DECEMBER EN VOOR DE RONDLEIDINGEN VAN ZATERDAG 2 DECEMBER ZIJN NU GESLOTEN.

Indien er enig probleem is, neem contact op met Mvr. Charlotte Hoschet van de Koning Boudewijn Stichting.

hoschet.c@mandate.kbs-frb.be